En toen ging het televisietoestel het raam uit
1971/72
Schoolopstel, Dalton Voorburg, A III
Gabriël Wasylkowitsch was anders dan de andere zigeuners van zijn groep, want hij bezat twee dingen, die de anderen niet hadden. Het eerste was zijn baan. Een eerlijke, echte baan. Meer was het ook niet, maar toch: een baan. Daar konden zijn vrienden zich niet op beroemen, nee, die hadden het zelfs nog nooit geprobeerd. Nu het tweede ding: Wasylkowitsch werkte niet alleen om zijn vrouw en vijf kinderen in leven te houden, maar ook voor iets anders. Hij bezat namelijk nog iets, een ideaal. Vooral dat bevreemdde de andere zigeuners. Zij leefden in het heden, zonder te denken aan de toekomst. Zij kenden het woord nauwelijks.
Het was een ideaal, wat wij nauwelijks zo zouden noemen. In onze beschaafde wereld zou het geld ervoor in een handomdraai zijn bijeengespaard. Maar in de wereld der zigeuners, waar armoede troef was, dacht, behalve Gabriël dan, zelfs niemand eraan om ervoor te proberen te sparen. Het ideaal was: een televisietoestel. En dat was iets wat niemand kon begrijpen. “Der Dumme”, zoals hij daarom genoemd werd, had jarenlang iedere dag een stuivertje opzijgeschoven en in een oude glazen pot gestopt, die hij nog van zijn vader had geërfd. Die had hem weer van zijn vader gekregen en ooit, honderden jaren geleden, moest hij in de familie zijn gekomen. Er waren afbeeldingen op geschilderd van oude goden en heilige dieren in rood, geel, blauw en groen. Jarenlang was het deksel gesloten gebleven, want de legende vertelde, dat hij slechts geopend mocht worden voor een doel, dat de familie Wasylkowitsch een hoog aanzien bij de zigeuners zou geven.
Gabriël meende dus dit doel gevonden te hebben. Maar hij werd niet voor niets “Der Dumme” genoemd. Dom als hij was, had hij vergeten, wat de legende nog meer vertelde. Had hij dat wel onthouden, dan was hij nooit met sparen begonnen. De overlevering vervolgde namelijk met: “Wie de pot voor een doel gebruikt, waardoor het aanzien zal dalen, zal het geoogste succes meteen weer verliezen en verder zijn hele leven ongelukkig zijn.” Gabriël Wasylkowitsch hàd een verkeerd doel gekozen. Hij dacht namelijk alleen aan het resultaat, niet aan wat daaraan vooraf zou gaan. Zijn vroegere vrienden lachten hem uit om zijn moeite, wat meer te hebben dan een ander, en zijn aanzien en daarmee ook het aanzien van de hele familie Wasylkowitsch daalde, steeds dieper en dieper.
Eindelijk was het geld er. Alle stuivertjes tezamen vormden nu het vereiste bedrag. Vol vreugde keek Gabriël uit het raam van zijn woonwagen. De dag was gekomen, dat hij de aanzienlijkste van de groep zou worden, tenminste, dat dacht hij. In werkelijkheid echter deed de televisie, die hij die middag kocht, de bom barsten. De andere zigeuners namen het niet langer, dat een van hen een onwaardig bestaan leidde. Men besloot die avond wraak te nemen.
Gabriël Wasylkowitsch was trots op zijn televisietoestel. Zijn ruwe hand liet hij over het ding heen glijden. Plotseling sprong hij op uit zijn stoel. De deur werd met kracht opengesmeten en de twee sterkste mannen van de groep kwamen door de opening naar binnen. Verschrikt vluchtten Gabriëls vrouw en kinderen naar een hoek van de woonwagen. Met Gabriël zelf hadden de beide mannen niet de minste moeite. Hij werd op de grond gesmeten en moest machteloos toezien, hoe zijn televisie door het raam naar buiten werd gegooid.
Zijn hele verdere leven is hij ongelukkig geweest, omdat hij zo dom was geweest te denken, dat zijn ideaal hem meer aanzien zou geven.
